37 proc. Ukraińców nie wie, jak zaszczepić dziecko w Polsce. Potrzebna większa edukacja w tym zakresie

Musimy sobie zdawać sprawę, że ukraiński kalendarz szczepień różni się od naszego, ale również wyszczepialność jest na znacznie niższym poziomie niż w naszym kraju. W związku z tym napływająca rzesza osób, które potencjalnie są nośnikami zakażeń wirusowych czy bakteryjnych, na które dotychczas byliśmy uodpornieni, znacznie się zwiększyła. Musimy zadbać o tę grupę migrantów, czy to są obywatele Ukrainy, czy z innych krajów świata, bo też napływa ich coraz więcej do Europy. Wiadomo, że system szczepień w krajach o niższych przychodach jest dużo gorszy. Żebyśmy więc mogli zapobiec nawrotowi epidemii, którą już zwalczyliśmy, musimy zacząć szczepić, wspierać szczepienia, edukować tak uchodźców, jak i nasz personel – wskazuje w wywiadzie dla agencji Newseria dr n. med. Tomasz Maciejewski, dyrektor Instytutu Matki i Dziecka.

Dane rządowe wskazują, że populacja ukraińskich imigrantów z aktywną tymczasową ochroną liczy prawie milion osób. Z kolei UNICEF wskazuje, że poziom wyszczepienia w Ukrainie wynosi średnio 70 proc., podczas gdy w Polsce jest to 90 proc. Z danych przytaczanych przez IMiD za 2022 rok wynika, że co czwarta hospitalizacja ukraińskich dzieci w Polsce była spowodowana chorobą, której można zapobiegać drogą szczepień.

Ubiegłoroczny raport UNICEF, Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC), Fundacji IMiD, Yale School of Medicine oraz Uniwersytetu SWPS wskazał na szereg barier utrudniających udział ukraińskich dzieci w rutynowych szczepieniach ochronnych. Najczęstszym powodem niezaszczepienia dzieci była niewystarczająca wiedza ukraińskich mam na temat sposobu szczepienia w Polsce i związanych z tym wymagań. 37 proc. z nich nie wiedziało, jak zaszczepić dziecko w Polsce. 14 proc. podkreśliło, że woli zaczekać ze szczepieniem do powrotu do Ukrainy, a ponad jedna piąta, że obawia się o bezpieczeństwo i skutki uboczne szczepienia.

Choć szczepienia to jedno z największych osiągnięć ludzkości, coraz częściej pojawiają się informacje, zwłaszcza w mediach społecznościowych, podające w wątpliwość ich skuteczność. Ważne jest wzmacnianie przekazów o skuteczności szczepień w oparciu o nauki behawioralne, aby projektowane komunikaty były zrozumiałe, jednoznaczne i motywowały do właściwego działania – wyjaśnia Anna Król-Jankowska, specjalistka ds. zdrowia z Biura UNICEF ds. Reagowania na Potrzeby Uchodźców w Polsce.

Na podstawie ankiet, które zostały zebrane w ubiegłym roku na grupie ponad 300 osób, okazuje się, że jest kilka barier zarówno ze strony pracowników ochrony zdrowia, jak również ze strony migrantów, uchodźców wojennych w podejmowaniu decyzji o szczepieniu przeciwko chorobom zakaźnym. Jedną z podstawowych jest bariera językowa, czyli komunikacja, zarówno ze strony pacjenta, jak i ze strony pracownika ochrony zdrowia. Innymi barierami są również inne kalendarze szczepień, podejście do szczepień, niechęć, obawa przed szczepieniem, ale również poruszanie się w systemie ochrony zdrowia w Polsce, bo jest on trochę inny niż w krajach poza Polską – mówi dr n. med. Alicja Karney, zastępczyni dyrektora ds. klinicznych Instytutu Matki i Dziecka.

Właśnie dlatego, w ocenie ekspertów, największym wyzwaniem dla pracowników ochrony zdrowia jest skomunikowanie się z pacjentami, przekazanie rzetelnej informacji na temat szczepień, jak również powiedzenie o tym, jak mogą się zaszczepić, jak mogą wyrównać kalendarze szczepień. 46 proc. matek z Ukrainy podkreśliło znaczenie informacji w ich własnym języku, a prawie co piąta uczestniczka miała problemy ze zrozumieniem lub tłumaczeniem kart szczepień.

Przed pracownikami ochrony zdrowia jest bardzo duże wyzwanie, w jaki sposób skomunikować się z pacjentami, migrantami czy uchodźcami wojennymi, z uwagi na to, że, po pierwsze, jest bariera językowa w kontakcie, a po drugie, ich nastawienie do szczepień. W dużej liczbie przypadków oni nie chcą się szczepić, boją się szczepień, co jest niestety pokłosiem antyszczepionkowych organizacji. Ale wiemy, jak do nich dotrzeć, wiemy, jak się skomunikować, i myślę, że to przyniesie odpowiednie rezultaty – ocenia dr Alicja Karney.

Ankiety wskazują, że zaufanie Ukraińców do polskiego systemu ochrony zdrowia jest wysokie. 75 proc. opiekunów, którzy wzięli udział w badaniu, odpowiedziało, że „w większości ufa” lub „w pełni ufa” pracownikom ochrony zdrowia. Najbardziej zaufanymi źródłami informacji o szczepieniach dla respondentek badania z Ukrainy są: oficjalne instytucje zdrowia publicznego (74 proc.), lekarze (56 proc.), jak również inni rodzice z Ukrainy w Polsce (16 proc.) i media społecznościowe (7 proc.).

Nasz zespół ds. nauk behawioralnych realizuje badania, w tym randomizowane badania kontrolne, które pozwalają sprawdzić, które komunikaty przemawiają do nas najlepiej. W przypadku populacji z doświadczeniem uchodźczym komunikaty, które podkreślają, jak szczególnie ważne jest zaszczepienie dziecka podczas konfliktu zbrojnego, sprawiają, że intencja do zaszczepienia dzieci z Ukrainy przez ich opiekunów wzrasta o ponad 50 proc. – wskazuje Anna Król-Jankowska.

Fundacja IMiD wraz z UNICEF już po raz drugi realizuje projekt mający poprawić wyszczepialność młodych Ukraińców mieszkających w Polsce. W tym roku realizowany jest pod hasłem „Zaufaj szczepieniom”. Głównym celem kampanii jest wzrost wskaźnika szczepień wśród ukraińskich dzieci i młodzieży w Polsce poprzez kampanię edukacyjno-informacyjną oraz stworzenie narzędzi dla polskich lekarzy i pielęgniarek do rozmowy z ukraińskimi rodzicami. W maju i czerwcu odbędzie się szereg webinarów skierowanych do lekarzy oraz pracowników ochrony zdrowia. O szczegółach inicjatywy można się dowiedzieć na stronie fundacji.

Musimy mieć wyedukowany personel, żeby mógł sprawnie wdrażać program szczepień i informować o szczepieniach ludzi, którzy docierają do nas z zewnątrz, bo w nich często też nie ma świadomości, dlaczego szczepienia są ważne. Nie zdają sobie sprawy z niebezpieczeństwa, które też im grozi, bądź po prostu nie mają zaufania do szczepień, jako że w ich krajach, w których przebywali, ten element też nie był odpowiednio zaopiekowany, nie było także odpowiedniej edukacji zdrowotnej dla obywateli danego kraju, więc musimy teraz tę edukację my wziąć na swoje barki i edukować – podkreśla dr Tomasz Maciejewski